'Er komt niets uit een ketelwagen als die gewoon voorbijrijdt'

Als beleidsadviseur Externe Veiligheid houdt Peter Robbe zich dagelijks bezig met het vervoer van gevaarlijke stoffen. “Je hoort veel over treinen met gevaarlijke stoffen, maar het is eigenlijk de kleinste vorm van transport.” Slechts twee procent van alle gevaarlijke stoffen in Nederland gaat over het spoor. “Een 100% veiligheidsgarantie kun je nooit geven, maar we nemen allerlei maatregelen om een botsing of ontsporing te voorkomen.”  

Goederentreinen rijden door een groot deel van ons land, maar vooral tussen de havens en zogeheten chemische clusters waar chemische industrie zit. Die havens liggen in Amsterdam, Rotterdam, Vlissingen en Terneuzen. De chemische clusters liggen bij Delfzijl, tussen Stein en Geleen en bij Moerdijk. Daar komt het transport vandaan of gaat het naartoe. “Maar zo’n 95 procent van deze treinen heeft een internationale herkomst of bestemming.”  

50.000 ketelwagens

Hoeveel treinen met gevaarlijke stoffen rijden er eigenlijk door Nederland? “Dat druk je niet uit in treinen, maar in aantal wagens”, legt Peter uit. “Containertreinen bestaan immers soms uit veertig containers, waarvan er bijvoorbeeld maar drie gevaarlijke stoffen bevatten en 37 dus niet.” Op jaarbasis worden zo’n 50.000 ketelwagens door Nederland vervoerd. Dat is tien procent van de totale omvang van het goederenvervoer.

Sinds 2016 is er een gestage daling te zien van het totale spoorvervoer van gevaarlijke stoffen. In 2024 was die daling ongeveer 10 procent ten opzichte van 2023. Die daling was op de Betuweroute het kleinst, op de Brabantroute het grootst.  

Geen slachtoffers

Overigens wordt slechts twee procent van alle gevaarlijke stoffen door Nederland over het spoor vervoerd. Het grootste deel, 52 procent, gaat door buisleidingen. Veertig procent per binnenvaart en zes procent over de weg. “Je hoort veel over treinen met gevaarlijke stoffen, maar het is dus de kleinste vervoerswijze. En heel veel veiligheidsmaatregelen die we op het spoor hebben, gelden niet voor de weg. Maar ook op de weg vallen geen slachtoffers door het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Eigenlijk is het vervoer van gevaarlijke stoffen in Nederland dus heel erg goed geregeld.”

Botsing of ontsporing voorkomen

Peter is er duidelijk over: “Gevaarlijke stoffen zijn gevaarlijk. Daar kunnen wij niks aan veranderen. Als ze vrijkomen, is dat een risico voor de omgeving. Er komt echt geen stof uit een ketelwagen als die gewoon voorbijrijdt. Dat kan alleen bij een incident, zoals een botsing of ontsporing. Wij doen er, samen met vervoerders, alles aan om te zorgen dat die stoffen niet vrijkomen.”

Hij legt uit dat er allerlei maatregelen op het spoor genomen zijn om een botsing of ontsporing te voorkomen. “Systemen als de automatische treinbeïnvloeding, afgekort ATB, voorkomen dat treinen te dicht bij elkaar kunnen komen. Bij een storing tussen een sein en een wissel, gaat het spoor meteen buiten dienst. En we onderhouden het spoor natuurlijk goed. Een 100% veiligheidsgarantie kun je nooit geven, maar dit is wat we kunnen doen.”

Wetgeving en bestrijding

Daarnaast is de vervoerder verantwoordelijk voor het transport zelf. “Daar is veel Europese wetgeving voor: hoe sterk de wagen moet zijn, welke combinaties mogen rijden en wat je mag vervoeren.” De vervoerder is wettelijk verplicht om ProRail te informeren over de inhoud van de trein en de volgorde daarvan. “Die informatie krijgen wij kort voor vertrek, als er niks meer kan wijzigen. Mocht er een incident zijn, dan geven wij die lijst direct door aan de overheidshulpdiensten.”

Hoe vaak gebeurt er eigenlijk echt iets met gevaarlijke stoffen? “Bij externe veiligheid is alles gericht op het voorkomen van slachtoffers door het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. Dat laatste is nog nooit gebeurd. Een ontsporing of botsing komt weleens voor. Maar vrijwel nooit komen er gevaarlijke stoffen vrij. En mocht dat eens gebeuren, dan is de brandweer voor een zo effectief mogelijke bestrijding. Maar alles is er op gericht dat het zover niet zal komen.