Met omwonenden aan tafel

Hoe combineer je economische groei op het spoor met een leefbare omgeving voor omwonenden? Precies die vraag staat centraal bij het Platform Spoorgoederenvervoer en Leefomgeving, dat op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in 2023 werd opgericht. Het Platform brengt overheid, sector en omgeving samen om te werken aan een gezamenlijke visie voor de lange termijn. Wij spraken voorzitter Christophe van der Maat, onder andere over de zoektocht naar balans tussen vervoer en leefbaarheid.

Christophe is geen onbekende in de wereld van mobiliteit en bestuur. Tussen 2015 en 2022 was hij gedeputeerde Mobiliteit in Noord-Brabant. Daarna vervulde hij onder andere de rol van staatssecretaris bij Defensie en bij Justitie en Veiligheid. In november 2024 nam hij het voorzitterschap bij het Platform over van Johan Remkes.

Waarom zei je ‘ja’ tegen deze functie?

“Bij het Platform komt alles samen wat ik belangrijk vind: het versterken van duurzaamheid en leefbaarheid, het vergroten van onze concurrentiekracht én tegelijk bouwen aan strategische autonomie. Vanuit die samenhang wil ik bijdragen aan een sterke positionering van het spoor, als een krachtig systeem dat bijdraagt aan brede welvaart en een weerbaar Nederland.”

“Het Platform is een overlegtafel binnen het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL), waar Rijk, regio, sector én omgeving elkaar ontmoeten. Hier brengen we de hele keten samen: van vervoerders en havenbedrijven tot gemeenten, provincies en bewoners. Wat dit Platform bijzonder maakt, is dat omwonenden zélf aan tafel zitten. Dat zorgt voor een eerlijker en rijker gesprek.”  

Wat is de belangrijkste boodschap?

“Onze oproep is helder: werk met meer ambitie aan een toekomstbestendig spoorgoederennetwerk. Niet alleen herstellen wat kapot is, maar bouwen aan een spoor dat bijdraagt aan veiligheid, economische groei én leefbaarheid. In ons advies roepen we op tot een ‘spooroffensief met dubbel rendement’: investeringen die tegelijk bijdragen aan militaire mobiliteit, economische kracht en een betere leefomgeving.”

“Nederland hoeft niet per se de goedkoopste schakel in het Europese netwerk te zijn, maar wél de meest betrouwbare. Diezelfde gedachte hebben we ook uitgewerkt binnen het OFL, in het advies ‘Tijd om te handelen’ – de Impactanalyse Weerbaarheid Spoor. Daarin laten we zien dat investeringen in het spoor niet alleen functioneel zijn, maar ook direct bijdragen aan strategische autonomie, veiligheid en uitvoeringskracht.”  

Wat is sinds jouw komst het meest opgevallen?

“Wat me vooral opvalt, is hoe waardevol het is om met zo veel betrokken mensen aan tafel te zitten. Er is enorm veel kennis, passie en verantwoordelijkheidsgevoel, van beleidsmakers tot bewoners. Tegelijkertijd verbaast het me hoe versnipperd het speelveld nog altijd is. Iedereen werkt hard, maar vaak vanuit zijn eigen domein of logica.”

“De uitdaging is om die energie te bundelen. Niet langer praten over elkaars belangen, maar werken vanuit één gezamenlijk perspectief: het spoor als samenhangend systeem. Dáár ontstaat beweging: als economie, leefbaarheid en veiligheid niet tegenover elkaar staan, maar elkaar juist versterken. Ik hoop diezelfde ambitie en energie terug te zien in het ‘Toekomstbeeld Spoorgoederenvervoer 2050’ van de staatssecretaris.”  

Hoe verloopt de samenwerking?

“Wat ik sterk vind aan het Platform is de betrokkenheid en expertise van de mensen aan tafel. Iedereen is gemotiveerd om stappen vooruit te zetten. Tegelijkertijd is het soms uitdagend: we werken met beperkte investeringsruimte, aan complexe dossiers en opgaven die vaak veel tijd vergen. Juist daarom hebben we als Platform dit advies opgesteld: een oproep tot meer ambitie, ruimere investeringsmogelijkheden en vooral het lef om hardnekkige vraagstukken eindelijk aan te pakken.”

“De uitvoeringsagenda bij het Toekomstbeeld Spoorgoederenvervoer moet laten zien dat we die ambitie ook echt waarmaken. Dat is essentieel om de samenwerking verder te brengen. Want die wordt sterker zodra er perspectief is op concrete actie. En ik gun ook het ministerie dat een nieuw kabinet hen de ruimte geeft om dat perspectief te realiseren.”  

Hoe zie je de balans tussen economische belangen en de leefbaarheid?

“Die balans is geen tegenstelling, maar juist een gedeelde verantwoordelijkheid. Economische kracht en leefbaarheid kunnen elkaar versterken als we de juiste keuzes durven maken. Een robuust spoornetwerk is cruciaal voor onze economie en strategische autonomie. Tegelijk vraagt het om blijvende aandacht voor de omgeving: voor geluid, trillingen en veiligheid. Er zijn al stappen gezet, maar bewoners ervaren nog steeds hinder.”

“Daarom pleiten we voor structurele investeringen in stiller materieel en betere oplossingen voor overwegen. Maar ook een eerlijkere verdeling van goederenstromen over de maatschappelijke gewenste routes (zogenaamde wensroutes), zodat er minder treinen door dichtbevolkte gebieden rijden. Als we het goed aanpakken, profiteert iedereen: de sector van meer betrouwbaarheid, de omgeving van minder overlast, en Nederland van een toekomstbestendig en breed gedragen spoorsysteem.”  

Waar richt het Platform zich de komende tijd op?

“De staatssecretaris is nu aan zet. In november bespreken we het Toekomstbeeld Spoorgoederenvervoer, samen met de bijbehorende uitvoeringsagenda. Dan kijken we of er voldoende ambitie in zit, en op welke manier het Platform daar een rol in kan spelen. We kijken ook gericht naar de onderdelen waarop het Platform kennis, samenhang of bestuurlijke versnelling kan toevoegen. Op basis daarvan stellen we een concreet programma op voor 2026.”

“Daarnaast zal ik, in overleg met het Platform en op verzoek van de staatssecretaris, adviseren hoe de verschillende overleggen over spoorgoederenvervoer beter op elkaar afgestemd kunnen worden. Dat nemen we direct mee in onze werkwijze voor 2026, zodat de samenwerking niet alleen inhoudelijk sterker, maar ook bestuurlijk eenvoudiger wordt.”  

Heb je er vertrouwen in dat het spoor, met de komst van een nieuw kabinet, een goede uitgangspositie heeft?

“Ik hoop het, en ik denk dat de kansen er zeker zijn. De thema’s die het spoor raken, zoals veiligheid, strategische autonomie, bereikbaarheid en duurzaamheid, staan hoog op de politieke agenda. Dat is een goed vertrekpunt. Tegelijkertijd is het aan het nieuwe kabinet om te laten zien dat mooie woorden ook worden omgezet in concrete daden.” 

“Investeren in het spoor is geen kostenpost, maar een strategische keuze voor de toekomst van Nederland. Als die ambitie er is, kunnen we echt stappen zetten: met een spoornetwerk dat onze economie versterkt, onze defensie ondersteunt en de leefomgeving verbetert. Dáár pleiten we als Platform voor, en daar blijf ik me persoonlijk ook voor inzetten.”