Veilig werken : Kwartshoudende ballast
De stenen onder dwarsliggers en spoorstaven noemen we ballast. Deze stenen zijn van cruciaal belang voor de veiligheid en betrouwbaarheid van het spoor. Ballast zorgt ervoor dat de krachten in en op het spoor afgedragen worden naar de ondergrond en het zorgt voor een goede afwatering. Het biedt ook weerstand aan grote krachten die ontstaan als spoorstaven warm worden en uitzetten in de zomer. Ballast voorkomt dan zogenoemde spoorspattingen.
Bescherming voor spoorwerkers
De stenen die worden verwerkt tot ballast, bevatten tot 2026 nog regelmatig kwarts. Dat is een veelvoorkomend mineraal in de aardkorst. Kwarts is op zich niet schadelijk voor de gezondheid, maar wanneer spoorwerkers met kwartshoudende materialen aan de slag gaan, is het belangrijk dat beschermende maatregelen genomen worden. Want in de stof die door schuren, slijpen, boren of verplaatsen vrijkomt, kunnen namelijk heel kleine kwartsstof-deeltjes zitten. Die kunnen in de longen terechtkomen; ze zijn respirabel Wie langdurig en onbeschermd werkt met kwartshoudende materialen, wordt blootgesteld aan deze kwartsstof. Dan is er een risico op ernstige gezondheidsproblemen, zoals stoflongen of longkanker.
Spoorwerkers kunnen tegen dit risico beschermd worden door stofvorming tegen te gaan. Nathouden van ballast helpt goed. Ook moeten spoorwerkers een ‘persoonlijk beschermingsmiddel’, bijvoorbeeld een stofmasker dragen.
.
Afspraken
Werken met kwartshoudende én kwartsloze ballast levert gezondheidsrisico’s op voor spoorwerkers. Inademing van stof door spoorwerkers moet worden voorkomen. ProRail stelt eisen aan het productieproces van de stenen en heeft afspraken gemaakt met de spooraannemers over het veilig werken met ballast.
Kwartsloze ballast
Het is beter te werken met een steen die geen kwarts bevat. Vanaf 2026 verwachten we in alle projecten met kwartsloze ballast te kunnen werken. In 2021 begonnen we met een stapsgewijze introductie van ballast zonder kwarts. Bij het gebruik van deze stenen lopen spoorwerkers bij ballastwerkzaamheden geen risico op blootstelling aan respirabel kwartsstof. Voor Nederland beschikbare kwartsloze stenen die aan onze strenge eisen voor ballast voldoen waren lange tijd schaars schaars. Daarom gebruikten we de beschikbare kwartsloze ballast op plekken waar spoorwerkers het meeste risico lopen: in tunnels en onder overkappingen.
Het aanbod van kwartsloze ballast nam gelukkig elk jaar toe. We konden nieuwe groeves certificeren die voldoende ballast kunnen leveren. Daardoor kunnen we vanaf 2026 naar verwachting alle werkzaamheden kwarstloos laten uitvoeren. Komen we toch tekort -door bijvoorbeeld een piek in de vraag-, dan leggen we de situatie voor aan de Nederlandse Arbeidsinspectie met het verzoek een uitzondering te maken. Het kan dus voorkomen dat we incidenteel nog kwartshoudende ballast moeten gebruiken.
Onze ambitie is om uiteindelijk alleen nog maar kwartsloze ballast te gebruiken. We verwachten dat dit in 2028 het geval is. De Nederlandse Arbeidsinspectie blijft controlerent of ProRail er alles aan doet om deze ambitie waar te maken.
Beperking van stofvorming
Kwartsloze ballast bevat weliswaar geen kwarts, maar er komt wel veel stof vrij als ermee gewerkt wordt. Dit is ook ongezond voor spoorwerkers. Bovendien is alleen nieuw aan te voeren ballast kwartsloos: er blijft dus nog kwartshoudende ballast in het spoor liggen. Wel is het zo dat ballast die al langere tijd ligt, veel minder stoft dan nieuwe stenen.
Het blijft kortom belangrijk om maatregelen te nemen die stofvorming beperken. Zo worden spoorwerkers beschermd tegen het inademen van (fijn) bouwstof. Onze aannemers kunnen gebruikmaken van de stofarme lostrein die ballast nathoudt bij lossen in het spoor. ProRail is samen met aannemers op zoek naar innovaties die stofvorming bij werkzaamheden beperken en naar slimme oplossingen die spoorwerkers goed beschermen.
Onderzoek
We hebben onderzoek laten uitvoeren naar de risico's van respirabel kwartsstof bij ballastwerkzaamheden voor reizigers, omwonenden en omstanders. Uit dit onderzoek blijkt dat er voor deze groepen geen gezondheidsrisico is. In het document hieronder lees je erover.
Omwonenden en passanten
Soms maken mensen zich zorgen als ze in de buurt van ballastwerkzaamheden zijn geweest. Of wanneer er bij voorbereiding van werkzaamheden ballastdepots worden ingericht waar ze vlakbij wonen of werken. Goed om te weten dat onze aannemers zijn geïnstrueerd om stofvorming zoveel mogelijk te voorkomen. Bovendien gelden de risico’s van respirabel kwartsstof voor mensen die beroepsmatig lange tijd intensief worden blootgesteld aan stof waarin kwartsdeeltjes zitten.
Heb je vragen of klachten over werkzaamheden van ProRail? Dan kun je die altijd bij ons melden.
Melding doen Neem contact op met ProRail
Veelgestelde vragen Veelgestelde vragen