Jaarverslag 2019: prestaties in samenwerking

Samen nu en straks  

CEO ProRail John Voppen: "Het zijn turbulente tijden, ook bij ProRail zijn collega’s ernstig getroffen. We leven mee en zijn er voor elkaar. Daarnaast zorgen we in deze crisis met vervoerders, aannemers en overheden dat reizen met de trein mogelijk blijft. Als spoorpartijen helpen we daarmee met de noodzakelijke bereikbaarheid van bijvoorbeeld ziekenhuizen voor zorgmedewerkers. De positieve prestaties die in ons jaarverslag beschreven zijn, hebben we mét onze spoorpartners behaald. En juist en alleen in die gezamenlijkheid is er een mooie toekomst mogelijk voor hoogkwalitatief spoorvervoer in Nederland."

Samenvatting 2019 

Hoe zag dat er in het afgelopen jaar uit? In het kort: 2019 was voor ProRail op veel fronten een jaar van verdere verbetering, waar ook de intensieve en prettige samenwerking met onze partners in de spoorsector wezenlijk aan bijdroeg. Ontevreden zijn we echter met onze prestaties ten aanzien van goederenemplacementen. ProRail accepteert dat het ministerie als concessieverlener een boete oplegt en we zetten alles op alles om daar in de komende tijd te verbeteren. Met betrokken partijen zijn daar nu plannen voor opgesteld en in gang gezet.  
 
Het integrale jaarverslag vindt u hier: https://www.jaarverslagprorail.nl/

Behaalde resultaten in kerncijfers

• We reden meer treinkilometers: 165 miljoen (2018: 164)   
• Terwijl de punctualiteit toenam tot 91,9% (2018: 91,5%) op 3 minuten.  
• Het aantal impactvolle storingen op de infra is verder gedaald naar 436 (2018: 542) – dat is een daling van ruim 19%.   
• De HSL verbeterde naar 83,4% (2018: 82,5%), maar bleef daarmee onder de gestelde streefwaarde van 84,1% punctualiteit op 5 minuten.   
• Goederenvervoer: de transitotijd verbeterde naar 3,4% (2018: 3,6%). Deze indicator geeft aan dat minder treinen dan in 2018 een ander verloop hadden dan gepland.  
• In het marktsegment Reizigersvervoerders is het klantoordeel in 2019 licht gestegen naar 7,0 (2018: 6,8), en daarmee is de streefwaarde gehaald.  
• In het marksegment Goederenvervoerders is het klantoordeel in 2019 gedaald naar 5,4 (2018: 6,3) en ligt daarmee lager dan de bodemwaarde.  

John Voppen over 2019 

Voppen: “Het is sinds voorjaar 2020 crisistijd en dat houdt ook ons buitengewoon bezig. We hebben hard gewerkt om in deze bijzondere tijd het noodzakelijk reizigers- en goederenvervoer per spoor mogelijk te blijven maken. 2019 was wat betreft de jaarcijfers voor het reizigersvervoer per spoor een positief jaar met zelfs een recordaantal treinen die op tijd hebben gereden. Op het gebied van spoorgoederenvervoer moeten we echt nog flink aan de slag om de vervoerders de infrastructuur te kunnen bieden die ze nodig hebben om continu op een duurzame en efficiënte manier goederen te kunnen vervoeren. Dat heeft voor ons topprioriteit.  
Terugkijkend naar 2019 kennen we helaas ook een verdrietig dieptepunt toen een collega omkwam bij de tramaanslag in Utrecht. Dat maakt een blijvend diepe indruk binnen en buiten ProRail.”  

Het maximale uit ons spoorsysteem halen 

”Kijken we naar de jaarcijfers van 2019 dan blijkt dat we tot veel in staat zijn. We zijn trots op het feit dat we de goede cijfers van voorgaande jaren op belangrijke punten in 2019  verder hebben verbeterd. Deze cijfers komen boven de waarden uit die het ministerie van ons vraagt en die ons scherp houden. Storingen zijn verder gedaald en ook dat is voor ons een belangrijk speerpunt. We zijn tevreden met de cijfers op het gebied van reizigersvervoer per spoor, maar constateren daarnaast dat we met deze inzet het maximale uit ons spoorsysteem halen. Dat is positief, maar investeringen en innovaties blijven noodzakelijk om deze prestaties met de verwachte reizigersgroei van 30 – 40% tot 2030 op dit hoge niveau te houden.”

Goederenvervoer: onvoldoende

Op het gebied van het spoorgoederenvervoer zijn we nog niet op het gewenste hoge niveau, want hiervoor is het beeld over 2019 echt onvoldoende. Voppen daarover: “Het spoor in de haven van Rotterdam kende in 2019 forse tekortkomingen op een aantal emplacementen. En daar balen we ongelooflijk van, want hierdoor heeft de sector niet optimaal kunnen presteren. De goederenvervoerders waarderen ProRail dit jaar begrijpelijkerwijs met een onvoldoende en het ministerie legt ons een boete van 75.000 op. Onze aanpak om tot substantiële verbetering te komen is al ingezet. Met vervoerders en het Havenbedrijf Rotterdam is prioritering aangebracht in de oplossing van die infraknelpunten en een maatregelenpakket Goederenvervoer vastgesteld, dat momenteel wordt uitgevoerd. De focus ligt op langere treinen van 740 meter en het verbeteren van de kwaliteit van de infra in de Rotterdamse haven. Voor het structureel op orde brengen van de Havenspoorlijn in Rotterdam is van het ministerie een eerste investeringssubsidie van €30 miljoen ontvangen. Investeren in spoorgoederenvervoer is belangrijk: de groei van het spoorgoederenvervoer in 2018 zette door in 2019. Het aantal goederentreinen op de grensovergangen naar Duitsland was het hoogste ooit.” 

Veiligheid

Het aantal aanrijdingen op overwegen nam helaas toe tot 43 (2018: 32), het aantal dodelijke ongevallen daalde naar 9 (2018: 13). Veel aanrijdingen komen door roekeloos gedrag. Door plaatsing van camera’s en actieve controle op risicolocaties streven we naar voorkoming daarvan. Daarnaast heffen we overwegen waar mogelijk op om het kruisen van weg- en treinverkeer verder terugdringen. In 2019 tellen we in het spoornet 2.477 overwegen (2018: 2519). Het aantal suïcides is gelijk gebleven aan 2018: 194.    

Verbeteringen stations en grote stappen in projecten 

In 2019 hebben we sporen en stations vernieuwd en spoor verdubbeld om in de toekomst meer, langere en snellere treinen te kunnen laten rijden. Op diverse plekken door het hele land zijn daarom de rails, dwarsliggers, ballast, wissels, wisselverwarming, bovenleiding, beveiliging vernieuwd of vervangen, het spoor verdubbeld en de hoogte en lengte van perrons aangepast. Rondom Naarden-Bussum zijn diverse faunapassages voor het natuurgebied Naardermeer aangelegd. Station Heerlen is vernieuwd en we openden het nieuwe station Lansingerland Zoetermeer, een knooppunt voor trein, metro, bus, auto en fiets in de regio Zoetermeer, Rotterdam en Den Haag. Met de ingebruikname van het nieuwe station Zwolle Stadshagen heeft de Kamperlijn er een langverwacht station bij.  
De emplacementsvoorzieningen voor goederenvervoer in de Waalhaven is verbeterd en er is bij Meteren een goederenwachtspoor opgeleverd voor goederentreinen vanaf 740 meter. De werkzaamheden voor vervanging van sporen en wissels bij het goederenemplacement Kijfhoek zijn gestart. In Den Helder is extra opstelruimte gemaakt voor het groeiend aantal treinen. 

Innovaties  

ProRail onderzoekt in samenwerking met onze partners naar mogelijkheden op het gebied van technische innovaties voor goederen- en reizigersvervoer.  

• ERTMS: met de spoorsector is de invoering van het European Rail Traffic Management System (ERTMS) van start gegaan. ERTMS betekent vergaande digitalisering van het spoor en zal zowel de veiligheid als de snelheid van (Europese) verbindingen positief beïnvloeden. 
• 3kV: Uit analyses en simulaties is gebleken dat verhoging van de bovenleidingspanning van 1.500 Volt naar 3.000 Volt (3kV) – of andere hogere spanning – meer capaciteit voor reizigers en goederen kan betekenen; treinen kunnen sneller optrekken en voor het rijden is minder energie nodig. Partijen streven ernaar om in 2020 via een MIRT-verkenning deze vraagstukken verder in kaart te brengen. Hierbij worden naast ProRail, goederenvervoerders, NS, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat betrokken.  
• ATO: ProRail voert samen met marktpartijen proeven uit met het gedeeltelijk automatisch rijden van treinen. Automatic Train Operation (ATO) is een systeem dat de machinist ondersteunt of taken overneemt. Inmiddels zijn twee proeven succesvol uitgevoerd: op de Betuweroute met Alstom en goederenvervoerder Rotterdam Rail Feeding en in de provincie Groningen met vervoerder Stadler.  

Financiën  

Wij krijgen als spoorbeheerder geld voor het uitvoeren van onze wettelijke taken van ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, vanuit het Infrastructuurfonds. Daarnaast ontvangt ProRail van de vervoerders gebruiksvergoeding voor het gebruik van de spoorweginfrastructuur. In financieel opzicht streven we ernaar het budget efficiënt en rechtmatig te besteden aan de gestelde bedrijfsdoelen. Het is een goed teken als aan het eind van het jaar het geld hieraan volledig is besteed.   

• In 2019 is onze productie voor beheer, onderhoud en vervanging van het landelijke spoorwegnet iets onder planning uitgekomen, doordat het afgelopen jaar het werk voor onderhoud en beheer in tijd verschoven is. Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening kwam in 2019 uit op € 38 miljoen negatief (2018: € 12 miljoen negatief).   
• In 2019 hebben we € 1,0 miljard (2018: € 0,9 miljard) geïnvesteerd in materiële vaste activa, waarvan € 723 miljoen (2018: € 790 miljoen) is gefinancierd vanuit de Rijksoverheid en € 265 miljoen (2018: € 167 miljoen) gefinancierd door derden, zoals provincies en gemeenten.   

Duurzaamheid  

Wij zetten in op duurzame mobiliteitsgroei in Nederland en we spannen ons in om onze eigen organisatie verder te verduurzamen. Ons energieverbruik is in 2019 opnieuw gedaald en we wekken steeds meer energie zelf op. Het gebruik van fossiele brandstoffen neemt af, we nemen geleidelijk afscheid van het grotendeels duurzaam geproduceerde gas en we verduurzamen het materiaalgebruik. Al deze maatregelen hebben in 2019 geleid tot een reductie van circa 5 kiloton CO2-emissie.  
Door meer mensen in staat te stellen voor de trein te kiezen, levert ProRail een grote bijdrage aan een duurzame samenleving, als het spoor zelf ook echt duurzaam is. ProRails ambitie voor verduurzaming richt zich op mobiliteit, energie, materialen en natuur. Als illustratie noemen we hier de reductie van tenminste 4,5 kiloton aan CO2 door gebruik van duurzame materialen in vernieuwingsprojecten in 2019.  
Om richting te bepalen en de voortgang te volgen, werkt ProRail met de Routekaart Verduurzaamt die in 2019 is ontwikkeld. De Routekaart bestaat uit een toekomstbeeld 2040, een kansenkaart met voorstellen voor verbeteringen, en een lijst met acties die we komend jaar gaan uitvoeren. 
Samenwerking met onze stakeholders is belangrijk voor een duurzame samenleving. We zoeken aansluiting bij elkaars doelen en ambities en ontwikkelen een gezamenlijke aanpak. In 2019 is met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de strategie voor een klimaatneutrale en circulaire infrastructuur opgesteld. 

Reputatie volgens stakeholders  

De resultaten van ons klanttevredenheidsonderzoek staan hierboven bij de kerncijfers al genoemd. Elk jaar laten wij ook een reputatieonderzoek onder de doelgroepen overheden, bouwsector en arbeidsmarkt uitvoeren. De resultaten van 2019 zijn positief onder alle drie de stakeholdergroepen. Onze reputatie is sterk (>65) onder bouwers (70,1) en de arbeidsmarkt (75,4) en gemiddeld bij overheden (63,4). Daarmee scoren de drie stakeholdergroepen op alle parameters ‘groen’, dat staat voor bovengemiddeld. In 2018 scoorde de reputatie bij overheden nog in de ‘gele’ zone, dat staat voor verbeteren.  

Transparant over prestaties  

Wij vinden het belangrijk transparant te zijn over onze prestaties Daarom is er een online dashboard waar gegevens over onder meer gemaakte reizen zijn terug te vinden: https://prestaties.prorail.nl/ (doorklikken op bijvoorbeeld reizigersvervoer of storingen op de infra).