Ans Rietstra over : Energietransitie
ProRail gebruikt als spoorbeheerder ongeveer evenveel energie als een middelgrote stad in Nederland. Het gasverbruik ligt gelijk aan dat van een dorp van 8.000 inwoners. Dat verbruik van energie komt grotendeels voort uit het laten werken van de treinbeveiliging, het verwarmen van stations en andere gebouwen en het verwarmen van wissels.
Neerwaarts
We dachten de laatste jaren een neerwaartse lijn te hebben ingezet qua energieverbruik, door het aanleggen van zonnepanelen op stations en de toepassing van led-verlichting. Een strenge winter vorig jaar laat echter zien dat het lek nog niet boven is. Met name het gasverbruik nam daardoor weer enorm toe en brak de neerwaartse trend. Nummer een verbruiker binnen ProRail: de wisselverwarming.
Dat is om verschillende redenen slecht nieuws. Lag onze focus tot nu toe op verduurzaming in verband met de klimaatcrisis, nu zien we ook de afhankelijkheid van Russische gas. Hebben we wel voldoende gas beschikbaar als Gazprom de gaskraan dichtdraait? En tot wanneer zijn de oplopende prijzen van fossiele brandstoffen betaalbaar voor de samenleving?
Roltrappen
We zijn volop bezig met het aanleggen van zonnepanelen op stationsdaken, de ontwikkeling van zonneparken op gronden langs het spoor en mogelijk zelfs de aanleg van windmolens. Veel winst is nog te bereiken met het verder beperken van het gebruik van energie. En daar kan het pijn gaan doen. We willen allemaal graag warm en liefst wat langer douchen, nietwaar?
In ProRailbegrippen: de grootste energieslurper op stations is de roltrap. Die gebruiken circa 20 procent van alle energie op stations op jaarbasis. Anders dan de lift, draagt die niet zozeer bij aan toegankelijkheid. Mensen die slecht ter been zijn, in een rolstoel zitten of een kinderwagen bij zich hebben, kunnen de lift gebruiken.
Roltrappen zijn dus een luxe, die bovendien niet bijdraagt aan meer beweging. Die kunnen we in tijden van schaarste uitzetten. Dat is niet fijn voor veel mensen, maar het kan wel helpen als de nood echt aan de man is. Kijk je naar klimaat, dan zou je ze eigenlijk zelfs helemaal uit moeten zetten. Het is niet zo dat ProRail dit nu aan het voorbereiden is, maar het is wat mij betreft wel een oproep tot nadenken.
Ik wil hiermee niet zeggen dat we roltrappen in de ban gaan doen. Wat ik wil is dat we ons als samenleving meer bewust worden van de kosten van de keuzes die we maken.
Wisselverwarming
We zouden als samenleving ook kunnen nadenken over de wisselverwarming. ProRail kijkt naar aanleiding van het winterweer in februari van vorig jaar naar hoe het met minder wissels beter kan aansluiten op wat de vervoerders nodig hebben tijdens een winterdienstregeling. Wat mij betreft gaan we een stap verder en kijken we naar wat de consequenties zijn van nog minder wisselverwarming. Wat zijn de voordelen op het gebied van energieafhankelijkheid, klimaat en kosten en wegen die op tegen de kans op meer hinder tijdens sneeuwval.
Als spoorbeheerder begrijpen wij als geen ander hoe frustrerend het is voor reizigers en vervoerders als er door winterse weersomstandigheden grote verstoringen ontstaan. Goederenvervoerders moeten hun klanten teleurstellen en lijden verliezen. Reizigers staan in de kou en komen te laat op afspraken.
Toch kun je het ook anders bekijken. Net zoals dat minder heet en korter douchen. We verstoken nu jaarlijks voor duizenden huishoudens aan gas. Gas dat niet zeker is voor mensen in deze onzekere tijden. Door minder wissels van gasverwarming te voorzien, kunnen we onze afhankelijkheid van gas uit het buitenland verminderen, het helpt aanzienlijk in het verminderen van CO2-uitstoot als spoorsector en we kunnen de belastingbetaler kosten besparen. Als we dit slim doen, hoeft het niet ten koste te gaan van de betrouwbaarheid van ons product.
Elektrisch
Ik hoor u denken: en ‘elektrische wisselverwarming dan’. Momenteel heeft ProRail zo’n 6.300 wissels. Zo’n 5.000 daarvan hebben wisselverwarming, waarvan zo’n 2.300 elektrisch. Het vervangen van gas naar elektrisch gaat langzaam. In het huidige tempo zijn we daarmee in 2040 klaar. Dat versnellen vergt forse investeringen en dus vooral ook veel tijd. Voor de korte termijn biedt dit dus geen oplossing.
Prijsafhankelijkheid en beschikbaarheid van energie zullen de komende jaren een steeds belangrijker rol innemen. Hoe minder we verbruiken en hoe meer we zelf duurzaam kunnen opwekken, hoe goedkoper we kunnen opereren en hoe minder afhankelijk we zijn van het buitenland. Dat maakt onze toekomst zekerder en het betekent dat we toenemende maatschappelijke kosten verhinderen op de lange termijn.
Wat ik wil is dat we ons als samenleving meer bewust worden van de kosten van de keuzes die we maken. Niet alleen in geld, maar ook in klimaatschade en in afhankelijkheid van het buitenland. Voor de luxe, het comfort en de betrouwbaarheid die we onszelf nu gunnen, betalen we een steeds hogere prijs. Daar zullen we onze keuzes in moeten maken. Dat geldt voor de spoorsector, voor ieder individu en voor de samenleving als geheel.